Podróżujesz i wiesz, że „caprese” to pomidory z mozarellą, mieszkańcy Kenii witają się pozdrowieniem „jambo”, a „koati” przypomina szopa i występuje w lasach Ameryki Środkowej oraz Południowej. Nie podróżujesz, nie przejmuj się! Słownik Mini Trapera jest skondensowanym zbiorem wszystkich zapomnianych lub ciągle mało znanych ludzi, zwierząt, roślin, miejsc, dań, nazw i zjawisk spotykanych podczas naszych podróży z dzieckiem i podróży autorów książek, które czytamy.

Skosztuj wiedzy od „A” do „Z”!

• Atakama -- pustynia w północnej części Chile pomiędzy Kordylierą Nadbrzeżną a Kordylierą Zachodnią. Należy do najbardziej suchych i jałowych obszarów na świecie. Roczna suma opadów nie przekracza 100 mm, a w niektórych miejscach nie dochodzi nawet do 10 mm;
• azalai -- solna karawana przemierzająca jeden z najstarszych szlaków handlowych na Saharze, z kopalni soli w oazie Taoudenni do odległego o 800 km na południe Timbuktu (Mali);

• Bajandzag -- górski masyw na pustyni Gobi, nazywany płomiennym urwiskiem z racji na „płonące” w słońcu klify oraz cmentarzyskiem dinozaurów z racji na liczne skamieniałości tych prehistorycznych gadów;
• baktrian -- wielbłąd dwugarbny, udomowiony od 3000 lat, występujący na stepach centralnej Azji (Mongolia, Chiny);
• banderilla -- krótka włócznia wbijana podczas korridy przez banderilleros w unerwiony garb tłuszczu na karku;
• Battuta Ibn -- marokański podróżnik z XIV w., uważany za ostatniego z najwybitniejszych geografów arabskich późnego średniowiecza;
• ben -- wielbłąd jednoroczny;
• Benedictus Polonus (Benedykt Polak) -- franciszkanin z Wrocławia. Pierwszy polski podróżnik, eksplorator pustyni Kara-Kum i autor sprawozdania De Itinere Fratrum Minorum ad Tartaros, będącym relacją z pierwszej wizyty Europejczyków w imperium mongolskim, odbytej między 1245 a 1247 rokiem. Razem z Giovannim da Pian del Carpine wysłany przez papieża Innocentego IV z misją zapobieżenia mongolskim najazdom na kraje chrześcijańskie;
• betel -- łagodny narkotyk popularny w krajach południowo-wschodniej Azji. Otrzymywany z owocu palmy arekowej owiniętego w liść pieprzu betelowego i przyprawionego szczyptą gaszonego wapna z muszelek oraz substancjami zapachowymi;
• Borneo -- trzecia co wielkości wyspa na świecie. Drugie po Amazonii zielone płuco świata. Odkryta przez Ferdynanda Magellana w 1521 roku;
• burłak -- flisak, robotnik transportu rzecznego holujący łódź z lądu w miejscach trudnych do żeglugi za pomocą długich lin;

• callejón -- wąskie przejście dookoła areny, na której odbywa się korrida;
• chal -- sfermentowane mleko wielbłądzie o kwaśno-gorzkim smaku, doskonale gaszące pragnienie na pustyni;
• cortiletti -- małe wewnętrzne podwórka we włoskich miasteczkach;

• Dajakowie -- plemię zamieszkujące wyspę Borneo o złej sławie łowców głów;
• dżemel -- wielbłąd juczny;

• estocada -- śmiertelny cios zadawany przez matadora;

• feria i fiesta taurina -- święta w Hiszpanii połączone z korridą;

• garmsil -- gorący, bardzo suchy wiatr na pustyni Kara-Kum, który znacznie podnosi temperaturę i obniża wilgotność powietrza;
• gerby -- bukłaki na wodę wykonane z koziej skóry;
• Giovanni da Pian del Carpine -- włoski franciszkanin, który w XIII w., jako pierwszy Europejczyk wraz z Benedyktem Polakiem, zapuścił się w rejony pustyni Gobi, goszcząc na dworze wielkiego chana Mongołów;
• Gobi -- trzecia co do wielkości pustynia świata o długości 1750 km, rozciągająca się na terenie południowej Mongolii i północnych Chin. Utworzona przez obszary pokryte drobnymi kamieniami, wielkimi skalistymi płaskowyżami, masywami górskimi oraz piaskiem, zajmującym 3% jej całkowitej powierzchni;
• green flare -- efekt optyczny w atmosferze podczas wschodu i zachodu słońca, widoczny zazwyczaj, przez kilka sekund, jako niewielki zielony obszar na nieboskłonie;

• Herero -- tubylcza ludność pasterska Namibii;
• Himba -- koczownicze plemię, zamieszkujące północno-zachodnią część Namibii, blisko powiązane z ludami Herero.
• hipertermia -- udar cieplny spowodowany intensywnym, długotrwałym wysiłkiem w upale;
• hiragana -- japoński alfabet sylabiczny;

• ida -- wielbłąd czteroletni;
• igarapés -- moczary w amazońskiej dżungli;

• jerbent -- oaza na pustyni Kara-Kum;
• jurta -- filcowy namiot koczujących pasterzy z Wielkiego Stepu;

• kanji -- japońskie pismo pojęciowe zawierające 2136 znaków (wcześniej 1850), zatwierdzone w 1946 r. przez rząd japoński, jako nauczane obowiązkowo w szkołach;
• Kapuas -- największa rzeka w Indonezji na wyspie Borneo, o długości 1143 km i powierzchni dorzecza 97 tys. km2;
• Kara-Kum -- pustynia zajmująca blisko 70% powierzchni Turkmenistanu. Jej nazwa oznacza „czarne piaski” nie tyle z racji na kolor, co raczej na drzemiące w nich niebezpieczeństwo;
• katakana -- japoński alfabet sylabiczny;
• Kayanowie -- szczep mieszkający na Borneo uważany przez pozostałe plemiona za arystokrację;
• khat -- lekki narkotyk rozpowszechniony w Mogadiszu, stolicy Somalii, uzyskiwany z rośliny o takiej samej nazwie poprzez długotrwałe żucie jej liści;
• kokerboom -- drzewo kołczanowe występujące na obszarze RPA i Namibii, z którego ludu mieszkające w buszu wyrabiają m.in. kołczany;
• komendy dla wielbłądów w Mongolii -- „suugsugsug!” -- siad, „hook!” -- powstań, „czuu!” -- naprzód, „haa!” -- stop;
• ksar -- oaza na Saharze;
• Ksar Ghilane -- znana oaza na Saharze w Tunezji;
• kumys -- orzeźwiający, mleczny napój alkoholowy otrzymywany w wyniku fermentacji mleka klaczy, wielbłądzicy lub owcy. Używany przez koczownicze plemiona centralnej Azji;

• le bapteme de la solitude -- chrzest samotności. Francuskie określenie czasu spędzonego na pustyni;
• longhouse (długi dom) -- tradycyjny dom Dajaków na Borneo. Długi drewniany budynek na palach, wysoki na kilka metrów;

• mahango -- namibijskie piwo z prosa;
• mandau -- maczeta używana przez wojowników z plemienia Dayak na wyspie Borneo;
• mehari -- wielbłąd do jazdy lekkiej;
• mopane -- pustynne zarośla;
• moro, moro -- pozdrowienie w języku Himba;
• muleta -- czerwona płachta używana przez matadorów podczas korridy w celu rozdrażnienia byka;

• Namibia Breweries Ltd -- browar z Windhoek, namibijskiej stolicy, założony w 1920 roku, który jako jedyny poza granicami Niemiec produkuje piwo zgodne z Reinheitsgebot, Bawarskim Prawem Czystości. Wielokrotnie nagradzany na światowych festiwalach m.in. w kategorii piw lekkich za „Tafel Lager”, „Windhoek Lager” czy „Windhoek Light”;
• nuoc mam -- ostry sos wietnamski, produkowany z ryb morskich zalewanych roztworem soli. Zawiera wiele witamin oraz wiele składników mineralnych, m.in. fosfor;

• Punan -- pierwotne plemię malajskie żyjące w głębi Borneo;

• raflezja -- największy spośród wszystkich znanych kwiatów nazywany bukietnicą. Występuje w lasach tropikalnych Borneo i Sumatry, a ze względu na rozsiewaną woń gnijącego mięsa często określany jako lilia pachnąca trupem;
• Rodezja Południowa -- brytyjska kolonia w Południowej Afryce utworzona w latach 1890-95 przez Kompanię Południowoafrykańską pod dowództwem Cecila Rhodesa. Od 1964 roku przemianowana na Rodezję, a po uzyskaniu wolności w 1980 roku ogłoszona jako niepodległe państwo Zimbabwe;

• saksauł -- roślina zasiedlająca pustynie i półpustynie Azji. Dzięki głębokim korzeniom, drążącym ziemię w poszukiwaniu wody, jest odporna na długotrwałe susze;
• Salar de Atacama -- solnisko na pustyni Atakama o powierzchni 2300 km2 (33 razy większe od Jeziora Śniardwy), usytuowane na wysokości 2400 m.n.p.m;
• sampan -- łódź żaglowa popularna we wschodniej Azji przeznaczona do żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej. Dawniej najczęściej spotykana na wodach rzeki Jangcy. Posiada płaskie dno bez miecza, rufę oraz żagle napięte za pomocą wielu równoległych rejek. Siostra morskiej dżonki.
• sashimi -- japoński sposób serwowania surowych ryb i owoców morza z dodatkiem przypraw;
• selwa -- gęsty las równikowy;
• Skeleton Coast -- Wybrzeże Szkieletów lub Wybrzeże Piekieł (jak mawiali Portugalczycy), rozciągające się w Namibii między rzeką Ugambund a Angolą. Słynie z silnych prądów morskich i płycizn, utrudniających żeglugę morską oraz z tysięcy wraków (szkieletów) unieruchomionych statków;

• takyr -- odsłonięte dno bezodpływowego okresowego jeziora w klimacie gorącym i suchym, którego powierzchnię pokrywa stwardniały, spękany ił lub muł naniesiony przez płynące sporadycznie wody;
• tercio de muerte -- kulminacyjny punkt hiszpańskiej korridy nazywany tercją śmierci. Następuje po tercjach: de varas (pik) oraz banderillas (banderilli);
• Timbuktu -- miasto na Saharze (Mali) założone około 1100 roku. Najbardziej znany ośrodek wymiany handlowej, między Czarną Afryką a berberyjską i islamską Afryką Północną, nazywany ze względu na swoje położenie i znaczenie „królową pustyń”;
• Tomás José -- najsłynniejszy hiszpański matador;
• toro bravo -- rasa byków hodowanych specjalnie na korridę, występująca tylko w Hiszpanii;
• traje de luces -- „świetlisty”, ozdobiony cekinami strój matadora;
• Trzy Przełomy -- dwustukilometrowy odcinek na rzece Jangcy pomiędzy miastami Chongqing i Yichang. Składa się z trzech wąwozów o szerokości od 100 do 300 metrów, nazywanych: Qutang Xia -- „Ryczący”, Wu Xia -- „Czarownic” oraz Xiling Xia -- „Cieni”.

• uedy -- wyschnięte koryta rzek;

• welwiczja -- endemiczna roślina pustynna, odkryta przez niemieckiego botanika i lekarza Friedricha Welwitscha, która zdobywając płyn z kondensacji mgły i z wilgoci gruntowej doskonale przystosowała się do skrajnych warunków pustyni;

• Yichang, tama Trzech Przełomów -- gigantyczna zapora na rzece Jangcy, będąca największą elektrownią wodną na świecie. Długa na 2335 metrów i wysoka na 182 metry, posiada 26 turbin, które mogą przepuścić 116 tysięcy metrów sześciennych wody na sekundę. Jej budowa pochłonęła 160 miast, z których przesiedlono 1,2 mln ludzi, tworząc sztuczny zbiornik o długości 630 km. Koszt projektu wyniósł 37 mld dolarów;

Chciałbyś współredagować „Słownik” i umieszczać swoje hasła? Napisz do nas używając formularza „Dodaj komentarz” lub zakładki Kontakt.